Hành trình ngược dòng thời gian để tìm về cội nguồn dân tộc chắc chắn sẽ trở nên trọn vẹn hơn khi bạn đặt chân đến Đền Hùng – nơi linh thiêng ghi dấu sự khởi nguyên của đất nước. Tựa như một bản hùng ca hòa quyện giữa truyền thuyết và lịch sử, Đền Hùng không chỉ là một quần thể kiến trúc cổ kính, mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc trong tâm thức người Việt, đặc biệt vào dịp lễ hội mùng 10 tháng 3 âm lịch – ngày giỗ Tổ. Hãy cùng Tway Air khám phá các kinh nghiệm du lịch Đền Hùng chi tiết sau đây.

Giới thiệu về Đền Hùng

Đền Hùng từ lâu đã trở thành điểm đến du lịch tâm linh quen thuộc, gắn liền với truyền thống “uống nước nhớ nguồn”. Dù đã nhiều lần nghe tên, nhưng không phải ai cũng biết tường tận về vị trí địa lý cũng như giá trị lịch sử của nơi đây.

Đền Hùng tọa lạc ở đâu?

Khu di tích lịch sử Đền Hùng nằm trên núi Nghĩa Lĩnh, thuộc địa phận thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ – mảnh đất trung du trù phú và linh thiêng, từng là trung tâm của nhà nước Văn Lang cổ đại. Vị trí này được bao bọc bởi núi non, sông ngòi, đồng bằng màu mỡ – nơi con người từ thời xa xưa đã chọn làm nơi sinh sống và dựng nước.

Với độ cao 175m so với mực nước biển và diện tích lên tới 1.030ha, Đền Hùng bao gồm hệ thống đền thờ cổ kính, từ chân núi lên tới đỉnh: Đền Hạ, Đền Trung, Đền Thượng, Đền Giếng, cùng với chùa Thiên Quang và Lăng Vua Hùng. Bên cạnh yếu tố tâm linh, nơi đây còn hấp dẫn du khách bởi không gian rừng nguyên sinh rợp bóng cây cổ thụ, tạo nên khung cảnh huyền bí và thanh tịnh.

Chỉ cách Hà Nội khoảng 90km và gần trung tâm thành phố Việt Trì, việc di chuyển đến Đền Hùng khá thuận tiện bằng ô tô, xe máy hoặc tàu hỏa theo tuyến Hà Nội – Lào Cai.

Dòng chảy lịch sử và nguồn gốc hình thành Đền Hùng

Đền Hùng gắn với truyền thuyết về Lạc Long Quân và Âu Cơ – tổ tiên của dân tộc Việt. Sau khi sinh 100 con, 50 theo cha xuống biển, 50 theo mẹ lên núi. Người con trưởng được tôn làm vua, lấy hiệu Hùng Vương và khai sinh ra nhà nước Văn Lang đầu tiên của nước ta.

Về mặt lịch sử, theo các tư liệu ghi nhận, nền móng đầu tiên của Đền Hùng được khởi dựng từ thời vua Đinh Tiên Hoàng vào thế kỷ X. Đến thời Hậu Lê (thế kỷ XV), toàn bộ công trình được quy hoạch lại, mở rộng và trở thành một quần thể thờ tự với quy mô như hiện nay. Trong quá trình phát triển, nhiều hạng mục quan trọng được bổ sung như Đền thờ Lạc Long Quân, đài tưởng niệm liệt sĩ, trung tâm lễ hội, khu tiếp đón du khách…

Nét đặc biệt của Đền Hùng không chỉ nằm ở kiến trúc cổ kính, mà còn ở hệ thống tín ngưỡng đặc sắc thờ Vua Hùng – được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Câu ca “Dù ai đi ngược về xuôi – Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba” từ lâu đã in sâu trong tâm trí người Việt như một lời nhắc nhở đầy thiêng liêng.

Tuy có nhiều cách lý giải khác nhau về con số “18 đời Vua Hùng”, song theo các nhà nghiên cứu, đó không chỉ là 18 vị vua mà còn đại diện cho 18 triều đại hoặc chi hệ kéo dài hơn 2000 năm lịch sử dựng nước. Điều đó càng làm tôn giá trị tâm linh và vai trò biểu tượng của Đền Hùng trong tâm hồn dân tộc.

Kinh nghiệm du lịch Đền Hùng chi tiết nhất

Đền Hùng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử và tâm linh thiêng liêng của dân tộc – mỗi năm đón hàng vạn du khách thập phương về dâng hương, tưởng niệm các vua Hùng. Nếu bạn đang có ý định ghé thăm thì hãy khám phá những kinh nghiệm du lịch Đền Hùng hữu ích sau:

Nên đi vào thời điểm nào?

Khoảng từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch là lúc lý tưởng để ghé thăm Đền Hùng. Tiết trời xuân mát mẻ, nhiều lễ hội truyền thống diễn ra, đặc biệt là Giỗ Tổ Hùng Vương (10/3 âm lịch) với nghi lễ rước kiệu, dâng hương và các hoạt động văn hóa dân gian sôi nổi.

Chi phí tham quan

• Vé vào khu di tích: 10.000đ/người lớn
• Vé bảo tàng Hùng Vương: 15.000đ/người lớn
• Xe điện nội khu: 15.000–50.000đ/lượt – Trẻ em thường được miễn phí.

Di chuyển đến Đền Hùng

• Tàu hỏa: Từ Hà Nội đến ga Việt Trì mất khoảng 2 giờ, sau đó bắt taxi hoặc xe buýt số 19 đến đền.
• Xe khách: Từ bến Mỹ Đình, có xe đi thẳng đến gần khu di tích.
• Xe máy/ô tô tự lái: Theo đường QL2 hoặc QL32, thời gian di chuyển khoảng 2 giờ.

Di chuyển bên trong khu di tích

Khuôn viên Đền Hùng rộng lớn và nằm trên núi Nghĩa Lĩnh, do đó nếu không muốn mất sức leo bộ nhiều, bạn có thể lựa chọn dịch vụ xe điện nội khu. Xe sẽ đưa bạn từ bãi gửi xe lên các đền, vừa tiết kiệm thời gian, vừa phù hợp với người cao tuổi hay trẻ nhỏ. Giá vé linh hoạt từ 15.000 đến 50.000 VNĐ/lượt, tùy theo độ dài hành trình.

Kinh nghiệm du lịch Đền Hùng – Hành trình khám phá quần thể Đền Hùng

Tựa mình trên đỉnh núi Hùng hùng vĩ, quần thể di tích Đền Hùng không chỉ là nơi linh thiêng ghi dấu cội nguồn dân tộc, mà còn là điểm hội tụ giữa thiên nhiên và tâm linh. Khu di tích bao gồm 4 đền, 1 chùa và 1 lăng mộ – tất cả hòa quyện trong khung cảnh núi non thơ mộng, thấm đẫm khí thiêng đất trời.

Cổng đền

Lối vào khu di tích là một công trình kiến trúc độc đáo được xây dựng từ năm 1917, thời vua Khải Định. Cổng có vòm cao 8,5m, thiết kế hai tầng, tám mái cong vút, lợp ngói giả ống, trang trí bằng hình tượng rồng và đôi nghê chầu. Phía trước đề bức đại tự “Cao sơn cảnh hành” – như một lời mời gọi người ghé thăm ngước nhìn tầm cao của lịch sử. Mặt sau là hình tượng đôi hổ uy nghi canh giữ vùng linh địa.

Đền Hạ

Theo truyền thuyết, nơi đây là chốn mẹ Âu Cơ hạ sinh bọc trăm trứng – khởi nguồn của dân tộc Lạc Hồng. Ngôi đền mang kiến trúc hình chữ “nhị”, gồm tiền bái và hậu cung, tuy mộc mạc nhưng đầy uy nghi. Sau đền vẫn còn giếng thiêng “Mắt Rồng”, biểu tượng của sự sống và huyền thoại. Dưới chân đền là Nhà Bia lục giác, nơi lưu lại lời căn dặn bất hủ của Bác Hồ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.”

Chùa Thiên Quang

Nằm ngay cạnh đền Hạ, ngôi chùa cổ kính thờ Phật theo truyền thống Đại thừa. Tên gọi “Thiên Quang” xuất phát từ tích xưa – nơi bà Âu Cơ sinh trăm trứng có luồng sáng từ trời chiếu xuống. Chùa hiện còn lưu giữ 32 pho tượng Phật quý giá và cây vạn tuế 800 năm tuổi với ba ngọn vươn về ba miền Tổ quốc. Sân chùa còn có hai tháp sư thanh thoát, là nơi yên nghỉ của các vị thiền sư tu hành tại đây.

Đền Trung

Leo 159 bậc đá, bạn sẽ gặp Đền Trung, tọa lạc ở lưng chừng núi. Tương truyền, nơi đây vua Hùng cùng các Lạc hầu thường đàm đạo quốc sự, cũng là nơi vua Hùng thứ 6 nhường ngôi cho người con hiếu thảo Lang Liêu. Đền có tên chữ “Hùng Vương tổ miếu”, thiết kế theo kiểu chữ “nhất”, ba gian đơn sơ nhưng thấm đẫm không khí linh thiêng.

Đền Thượng

Vượt thêm 100 bậc đá nữa, đền Thượng hiện ra ở độ cao lớn nhất của núi Nghĩa Lĩnh. Đây là nơi các vua Hùng lập đàn tế trời, cầu cho quốc thái dân an. Kiến trúc đền đơn giản, không cầu kỳ, nhưng vẫn giữ được nét tôn nghiêm cổ kính. Bên cạnh đền có “cột đá thề” – biểu tượng lòng trung thành của Thục Phán khi tiếp nhận non sông từ vua Hùng.

Lăng Hùng Vương

Tọa lạc phía đông đền Thượng, lăng được cho là nơi an nghỉ của vua Hùng Vương thứ 6. Lăng có kiến trúc vuông vức, hai tầng mái, trang trí tỉ mỉ bằng nhiều họa tiết truyền thống. Tấm bia đá trong lăng khắc chữ “Biểu chính” – khẳng định vị trí lăng chính, còn mặt ngoài đề rõ “Hùng Vương lăng”.

Đền Giếng

Nơi đây xưa kia là giếng nước trong vắt – nơi công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa thường chải tóc, soi mình trước mỗi lần theo vua cha đi vi hành. Để tưởng nhớ công lao của hai bà trong việc dạy dân canh tác, trị thủy, người dân đã lập đền thờ. Đền Giếng quay về hướng Đông Nam, kiến trúc kiểu chữ “công”, có tiền bái, hậu cung, chuôi vồ và nhà oản nối liền.

Đền Tổ Mẫu Âu Cơ

Tọa lạc trên núi Vặn, đền Tổ Mẫu Âu Cơ được khánh thành vào năm 2001 nhằm tôn vinh người mẹ huyền thoại đã sinh ra bọc trăm trứng – biểu tượng nguồn cội của dân tộc Việt. Công trình được xây dựng theo dáng chữ Đinh truyền thống, mặt chính hướng về Đông Nam, với kiến trúc đậm chất Á Đông cổ kính. Những chi tiết trang trí trong đền được lấy cảm hứng từ hoa văn trống đồng Đông Sơn, thể hiện chiều sâu văn hóa Việt cổ. Trong đền đặt tượng thờ mẹ Âu Cơ cùng hai vị Lạc hầu, Lạc tướng. Vào các dịp lễ lớn như ngày giỗ Lạc Long Quân, Mẫu Thăng và Mẫu Giáng, nơi đây thường tổ chức nghi lễ linh thiêng và trang trọng.

Bảo tàng Hùng Vương

Là nơi lưu giữ dấu ấn ngàn năm lịch sử, Bảo tàng Hùng Vương sở hữu hơn 4000 hiện vật, trong đó có gần 700 hiện vật gốc quý giá thuộc thời kỳ Văn Lang. Thăm quan du lịch nơi đây, bạn sẽ có cơ hội tìm hiểu kỹ hơn về tiến trình phát triển của nền văn minh Lạc Việt, cũng như đời sống văn hóa tinh thần của người xưa thông qua hiện vật, hình ảnh và mô hình trưng bày sống động.

Đền Quốc Tổ Lạc Long Quân

Nằm cách núi Nghĩa Lĩnh khoảng 1km, đền Quốc Tổ Lạc Long Quân tọa lạc trên đồi Sim – nơi có địa thế phong thủy tuyệt đẹp với thế “rồng chầu hổ phục”. Đồi được ví như hình rùa lớn, hai bên có Thanh Long – Bạch Hổ án ngữ, phía trước là hồ Hóc Trai, nhìn ra dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa. Đền chính có diện tích 210m2, xây dựng theo kiểu kiến trúc truyền thống hình chữ Đinh. Bên trong là tượng đồng Quốc Tổ cao gần 2m, nặng 1,5 tấn, thể hiện hình ảnh Lạc Long Quân uy nghi ngồi trên ngai vàng – biểu tượng của sự khai mở cội nguồn.

Khu di tích Đền Hùng là nơi hội tụ tinh hoa lịch sử – văn hóa dân tộc, là điểm hẹn không thể bỏ qua với những ai mong muốn tìm về cội nguồn. Du khách có thể ghé thăm vào tất cả các ngày trong tuần từ 7h đến 18h (riêng Bảo tàng Hùng Vương đóng cửa lúc 16h).

Kinh nghiệm du lịch Đền Hùng – Đặc sản nên thử

Phú Thọ không chỉ nổi tiếng với di tích lịch sử mà còn hấp dẫn bởi những món ăn đậm đà hương vị quê hương.

• Bánh tai: Món bánh có hình dáng giống chiếc tai, làm từ bột gạo tẻ và nhân thịt heo. Khi còn nóng, bánh dẻo mềm, béo thơm, thích hợp dùng vào bữa sáng tại các quán quanh đền.
• Thịt chua Thanh Sơn: Thịt heo lên men ăn kèm với lá sung, lá ổi… mang đến vị chua, bùi, giòn lạ miệng. Đây là món đặc sản vừa ngon tại chỗ, vừa thích hợp mua về làm quà.
• Cọ ỏm: Cọ chín được om mềm, vị bùi béo và hơi chát. Món ăn dân dã này thường ăn chơi hoặc dùng để kho cá rất đặc biệt.
• Bánh làng Dòng: Làng nghề truyền thống nổi tiếng với nhiều loại bánh như bánh chưng, bánh dày, bánh gai… – gói trọn hương vị đất Tổ.
• Bánh sắn: Từ sắn nếp, thịt heo và mộc nhĩ, người dân tạo nên món bánh thơm bùi, đậm chất quê hương, để lại ấn tượng khó quên cho du khách.

Kinh nghiệm du lịch Đền Hùng – Những điều cần nhớ

Để chuyến đi về đất Tổ trở nên trọn vẹn và ý nghĩa, bạn nên lưu ý một vài điểm sau đây:

• Trước hết, trang phục là yếu tố cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Hãy ưu tiên lựa chọn quần áo giản dị, kín đáo, phù hợp với không khí linh thiêng của chốn đền chùa. Ngoài ra, thời tiết cũng là yếu tố ảnh hưởng đến sự thoải mái khi di chuyển, nên chọn đồ thoáng mát vào mùa hè và giữ ấm tốt vào mùa lạnh.
• Về giày dép, giày thể thao đế mềm và bám tốt sẽ là người bạn đồng hành lý tưởng, đặc biệt là khi bạn cần leo núi để lên đến đền Thượng – nơi linh thiêng nhất của quần thể di tích. Vào dịp lễ hội, lượng khách đổ về rất đông, bạn nên chú ý giữ gìn tài sản cá nhân, tránh mang theo những món đồ giá trị nếu không cần thiết.
• Khi mua đặc sản hay sử dụng dịch vụ ăn uống quanh khu vực đền, hãy hỏi giá trước để tránh phát sinh chi phí không mong muốn. Văn hóa trả giá nhẹ nhàng cũng là điều quen thuộc trong các khu du lịch.

Nếu bạn có ý định dâng lễ tại Đền Hùng, một mâm lễ đầy đủ thường bao gồm: bánh chưng và bánh dày (mỗi loại 18 cái tượng trưng cho 18 đời Vua Hùng), cùng các lễ vật như hương, hoa tươi, xôi, oản, cau trầu, rượu, nước và mâm ngũ quả. Vào ngày Giỗ Tổ, việc chuẩn bị lễ vật trang trọng là cách thể hiện lòng thành kính với tổ tiên.

Lễ hội Đền Hùng – Hành trình trở về cội nguồn dân tộc

Khi nhắc đến Đền Hùng – vùng đất linh thiêng của dân tộc Việt Nam – không thể không nhắc đến lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa và tâm linh: Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương. Tín ngưỡng thờ cúng các Vua Hùng đã được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định tầm vóc văn hóa của dân tộc trên trường quốc tế.

Giới thiệu Lễ hội Đền Hùng

Lễ hội bắt nguồn từ truyền thuyết “Lạc Long Quân và Âu Cơ” – câu chuyện về cội nguồn của dân tộc Việt. Ngày 10 tháng 3 âm lịch hằng năm, hàng triệu người dân Việt trên khắp mọi miền lại hướng về đất Tổ Phú Thọ, để tưởng nhớ công lao dựng nước của các bậc tiền nhân.

Sự kiện này chính thức được định danh là “Quốc Giỗ” từ triều Nguyễn, cụ thể vào năm Khải Định thứ hai. Từ đó, nghi thức lễ giỗ tổ được quy chuẩn hóa và ghi khắc trên bia đá “Hùng miếu điển lệ bi” đặt tại Đền Thượng – nơi linh thiêng bậc nhất trong quần thể di tích Đền Hùng.

Những nghi lễ và hoạt động nổi bật trong lễ hội

Mặc dù cao điểm của lễ hội là ngày 10/3 âm lịch, nhưng từ đầu tháng, bầu không khí đã rộn ràng với hàng loạt hoạt động văn hóa, tín ngưỡng. Lễ hội bao gồm hai phần chính: phần Lễ trang nghiêm và phần Hội sôi động.

Phần Lễ bắt đầu bằng nghi thức rước kiệu và lễ dâng hương tại Đền Thượng. Những đoàn tế gồm các vị chức sắc, bô lão, rồi đến đông đảo người dân cùng du khách lần lượt tiến hành các nghi lễ trang trọng. Lễ vật được chuẩn bị kỹ lưỡng, mang tính truyền thống như “tam sinh” (heo, dê, bò), bánh chưng, bánh dày, xôi ngũ sắc,… Tất cả đều góp phần tạo nên một không gian linh thiêng, thấm đẫm niềm tự hào dân tộc.

Lễ rước kiệu là điểm nhấn đặc sắc với những đoàn rước từ các xã, thị trấn quanh khu di tích. Âm nhạc lễ hội rộn rã, những chiếc kiệu sơn son thiếp vàng, lọng che rực rỡ sắc màu như tái hiện một bức tranh sinh động của truyền thống ngàn đời.

Lịch trình chính trong phần lễ:

• Từ mùng 1 đến mùng 5/3 âm lịch: Các huyện, thị xã gần khu di tích tổ chức lễ dâng hương.
• Ngày 6/3 âm lịch: Diễn ra lễ giỗ Quốc Tổ Lạc Long Quân và lễ tưởng niệm Tổ Mẫu Âu Cơ.
• Ngày 7/3 âm lịch: Các địa phương rước kiệu về Đền Hùng.
• Ngày 10/3 âm lịch: Lễ dâng hương chính thức tại Đền Thượng, sự kiện trọng tâm của lễ hội.

Phần Hội – Không gian kết nối cộng đồng

Phần Hội của lễ hội Đền Hùng là nơi hội tụ tinh thần đoàn kết và bản sắc văn hóa dân gian. Tại đây, du khách sẽ được khám phá nhiều hoạt động đặc sắc như:

• Triển lãm tư liệu, hiện vật quý giá về thời đại Hùng Vương tại bảo tàng Đền Hùng.
• Thưởng thức những màn biểu diễn nghệ thuật dân gian như hát xoan, trống đồng, múa rối nước, đâm đuống – những di sản văn hóa được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
• Tham gia các trò chơi dân gian, hội thi truyền thống như gói bánh chưng, giã bánh dày, đua thuyền trên sông Lô – tái hiện sinh hoạt văn hóa cộng đồng thuở dựng nước.

Lễ hội Đền Hùng không chỉ là dịp để người dân tri ân tổ tiên, mà còn là bài học sống động về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Sự kiện cũng thể hiện sự gắn kết chặt chẽ giữa chính quyền và cộng đồng trong công cuộc gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa cha ông để lại.

Tổng kết

Chuyến đi về Đền Hùng không chỉ là hành trình khám phá mà còn là dịp lắng lòng trước những giá trị thiêng liêng của dân tộc. Mong rằng những chia sẻ về kinh nghiệm du lịch Đền Hùng trên sẽ giúp bạn thêm phần tự tin và hứng khởi để trải nghiệm trọn vẹn vùng đất gắn liền với huyền thoại dựng nước. Hãy sẵn sàng cả về thể lực lẫn cảm xúc để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp thiêng liêng nơi đây!